روش تدریس گروهی

 مراحل انجام بحث گروهی

مرحله اول : انتخاب موضوع

موضوع های  بحث  گروهی  به  دو دسته  تقسیم  می گردند:

 الف ) موضوع های مورد توافق همگان

 ب ) موضوع های بحث انگیز

الف ) موضوع های مورد توافق همگان :

موضوع های  مورد توافق همگان که افراد آگاه درباره آن ها اختلاف نظر ندارند مانند مباحث طول و عرض که جواب آن ها بدیهی است .

ب ) موضوع های بحث انگیز :

موضوع های نوع دوم به سادگی مورد توافق همگان نیست و هر کس  عقیده مختلفی درباره آن دارد هر چند موضوع های  بحث انگیز بهترین موضوع برای بحث گروهی است اما از برخی موضوعات نوع اول هم  می توان  در  بحث  گروهی استفاده کرد .

از فواید بحث گروهی درباره موضوع های مورد توافق همگان این است که دانش آموزان فرصت می یابند تا عقاید خود را به طور روشن و واضح برای دیگران بیان کنند و اظهارات دیگران را درباره همان مطلب بشنوند در بحث پیرامون موضوع های بحث انگیز هدف رسیدن به حقیقت مطلب نیست زیرا اگر چنین امکانی وجود داشت دیگران قبلا به آن حقیقت می رسیدند.

  با این حال این موضوع بهترین کمک را به یادگیرندگان می کنند و جلسات بحث گروهی را فعال و پر تحرک می سازند

 

فواید بحث گروهی با موضوعات بحث انگیز

1- طرح موضوعات بحث انگیز در جلسات بحث گروهی سطح علاقه و در نتیجه میزان مشارکت یادگیرندگان در فعالیت  گروهی را افزایش می دهد

2- نیاز دانش آموزان به مقابله با نظرات مخالف و گوناگون را بر آورده  می سازد                                       

3- سطح درک و فهم دانش اموزان را بالا می برد.

 

مرحله دوم : یافتن زمینه مشترک برای بحث

در بحث  گروهی  لازم  است معلم دانش آموزان را برای ایجاد یک زمینه مشترک برای بحث آماده کند این کاربران می توان با استفاده از خواندن یک فصل از کتاب , یک مورد مقاله,  نمایش فیلم , گردش علمی بازدید از یک موزه یا کارخانه انجام داد .

مرحله سوم: بیان هدف های آموزش در بحث گروهی

 بیان هدف های آموزش در بحث گروهی مانند هر روش تدریس دیگر از اقدامات مهم معلم می باشد معلم قبل از آغاز بحث هدف های اموزش آن جلسه بحث را در اختیار دانش اموزان قرار می دهد بیان هدف ها , جریان بحث را به نتیجه گیری از بحث سوق می دهد و از هدر رفتن انرژی افراد و بی نتیجه ماندن بحث جلوگیری می کند

علاوه بر هدف های اموزشی, تعیین یک محدوده زمانی نیز ضروری است این کار به جریان شکل گیری بحث و به نتیجه رسیدن به موقع آن کمک می کند . مثلا دانش آموزان بعد از مطالعه بخش مربوط به گیاهان  قسمت های مختلف گیاه انواع ریشه ها . ساقه و برگ را مورد بحث قرار می دهند برای این منظور 3 جلسه 45 دقیقه وقت دارند.

 

مرحله چهارم : ترتیب  نشستن افراد در بحث گروهی

بر خلاف روش سخنرانی که در آن معلم در مقابل افراد کلاس قرار می گیرد در بحث گروهی ترتیب نشستن اعضا ی گروه باید به صورت جلسات سمینار یعنی به شکل دایره باشد و معلم نیز مانند یکی از اعضای گروه در جایی از این دایره قرار می گیردنه به دور از انهاونه در مقابل آنها ، این طریق نشستن تماس چشمی میان همه اعضای گروه و شرکت کنندگان را در بحث ممکن می سازد

 

مرحله پنجم : هدایت جریان بحث

 نقش معلم در روش بحث گروهی به حداقل می رسد هر چه  معلم بیشتر صحبت کند دانش آموزان فرصت کمتری برای شرکت در بحث خواهند داشت . بهترین روشی که معلم در بحث گروهی باید در پیش گیرد این است  که بعد از صحبت معمولی روزانه و معرفی موضوع  مورد بحث و دادن هدف ها و زمان بندی سکوت کند و به صورت شنوده ای علاقه مند در آید .

 

 بیشترین نقشی را که می توان در بحث گروهی به عهده معلم گذاشت آن است که به عنوان رئیس جلسه نوبت افراد را نگه دارد و نظم جلسه را به یکی از اعضای  کلاس واگذار کند . حتی برخی معلمان عقیده دارند که اداره ی جلسه  فرصت گوش دادن به موضوعات مورد بحث در جلسه را از معلم  می گیرد و باعث می شود که دانش اموزان به جای اینکه یکدیگر را خطاب قرار دهند مرتبا معلم را مورد خطاب قرار دهند.

اگر معلم اداره ی جلسه را به دیگران واگذار کند خود به صورت یک شنونده فعال در می آید و می تواند جریان بحث را به دقت دنبال کند و از مباحث یادداشت برداری کند و به موقع اظهار نظر نماید .

 البته لازم هم نیست که معلم حتما سکوت کند بلکه در مواقعی که بحث  از موضع خارج می شود به عنوان هدایت کننده ای بحث ، جلسه را اداره کند یا در جایی که بحث به بن بست رسید وارد بحث شده و آن را از بن بست خارج یا به مسیر اصلی اش بر گرداند .

 

راهنمایی هایی برای  هدایت بحث گروهی

1- همکاری افراد خجول را به بحث جلب کند و سوالات ساده که قادر به پاسخگویی هستند از آن ها بپرسد .

2- اظهار نظر ها و سوال های دانش آموزان را به سوی دانش آموزان دیگر هدایت کند مثلا : (نظر علی در این مورد چیست ؟ )

3-  دانش آموزان را تشویق کند تا به جای منتظر ماندن برای اظهار نظر معلم به یکدیگر نگاه کنند و خطاب قرار دهند .

4- از دانش آموزان بخواهد که نظر دیگران راخلاصه کنند

5- خواستار اطلاعات بیشتر شود مثلا: ( احمد در این مورد بیشتر توضیح دهید . )

6- بحث ها را به مسیر اصلی اش بر گرداند مثلا : (اجازه بدهید در این باره صحبت کنیم ،کسی نظری در این مورد دارد ؟ )

7- وقت کافی جهت اظهار نظر به دانش اموزان بدهد مثلا بگوید : (نظر خود را روی کاغذ بنویسید )

8- در هر مورد خواستار مثال شود و از درک موضوع اطلاع پیدا کند . 

 

روش بحث گروهی:

در روش بحث گروهی زمینه طرح سئوال از سوی فراگیران فراهم است و بر این اساس، اعتقاد بر این است که در این روش معلم یا کتاب نقش کمتری داشته و به دلیل آنکه فراگیران به طور مستقیم درگیر بحث هستند یادگیری آنها نیز توام با درک و فهم است.

در روش بحث گروهی، تاکید بر یادگیری دانش آموزان است نه بر تدریس معلم، و از این رو معلم نقش راهنما و تسهیل کننده جریان آموزش را بر عهده دارد. تجربه نشان داده است که در این روش، دانش آموزان به تدریج فعال می شوند و به آموزش در گروه عادت می کنند. درگیری دانش آموز با مطالب آموزشی، سبب تقویت حس کنجکاوی و رغبت بیشتر او به ادامه بحث و بررسی دقیق تر موضوع درسی می شود.(واحد تدوین کتب حوزه علمیه، 1381، ص.52) درروش بحث گروهی به دلیل انگیزش درونی فراگیران، کسب دانش و یادگیری مطالب، پاداش به حساب می آید و فراگیر را برای یادگیری مطالب تازه تحریک می نماید.

گفتگوها و بحث های کلاسی را می توان به صورت های گوناگونی سازمان داد. در برخی از موارد، که یک پاسخ واحد برای یک سئوال وجود دارد، در بسیاری از مسائل ریاضی، جایی برای بحث وجود ندارد، اما مسائلی وجود دارند که ذهنی و مورد اختلاف بوده و هنوز یا هیچ پاسخی برای آنها نداشته و یا پاسخهای متعددی وجود دارد که هرگروهی از افراد مدافع یک یا برخی از آنها هستند. به عنوان مثال دلایل انقلاب مشروطیت چه بود؟ برای این سئوال می توان پاسخهای گوناگونی ارائه داد. مقولاتی از این نوع، مقدمه ای برای بحث های کلاسی است. معلمان در تدریس علوم انسانی بیش از سایر علوم با این گونه سئوالات مواجه هستند و به همین جهت، مباحث حوزه های مختلف این   علم را می توان در جریان بحثها و گفتگوهای کلاسی تدریس نمود.

جانسون وجانسون ( 1999 ) بر این باور هستند که به بحث گذاشتن سئوالاتی که پاسخ واحدی ندارند هم باعث افزایش دانش فرد در آن مورد معین می شود و هم فهم عمیق تر و همه جانبه تری از موضوع را به همراه دارد.(لطف آبادی،1384، ص.297)

گفتگوهای کلاسی معمولا دو شکل دارد: یکی گفتگوی بین تمام اعضای کلاس که همه شاگردان در آن شرکت می کنند و معلم نقش واسطه را دارد و سعی می کند  با ارائه اطلاعات لازم در مورد یک موضوع معین، شاگردان را برانگیزد تا با استفاده از اطلاعات موجود و آن چه از قبل می دانند نظر خود را در باره آن موضوع  ارائه کنند و برای یافتن پاسخ بهتر به جستجو بپردازند. شکل دیگر از بحث های کلاسی، گفتگو در گروههای کوچک است که معمولا 4 تا 6 نفر از شاگردان یک گروه کاری مستقل از معلم را تشکیل می دهند و در مورد موضوع معین به کار و بحث می پردازند و نتایج کار و گفتگوهای خود را به کلاس ارائه می دهند.

بحثهای گروهی جهت دوره دبستان و کودکان خردسال مناسب به نظر نمی رسد، اما هر چه سن وسال و تجربه شاگردان بیشتر باشد، نتایج بهتری از این بحث ها حاصل می گردد. در هر گروه باید فردی که از توانایی بیشتری برخوردار است، به عنوان سرگروه برگزیده شود، این فرد در عین حال باید مورد قبول تمام اعضا گروه باشد. در این طریق می توان موضوع درسی را به بخشهای مختلف تقسیم نموده و هر موضوع را به گروهی خاص سپرد و پس از پایان کار از آنان خواست تا نتایج بررسی و گفتگوهای خود را به کلاس ارائه دهند. فردی که مسئول هر گروه است باید مراقب باشد که اعضای گروه از موضوع بحث خارج نشوند وهمه در کار و گفتگو مشارکت نمایند. فردی به عنوان دبیر گروه، از گفته ها یادداشت برداری نموده و نتایج بحث های گروه  را جمع بندی و جهت ارائه آماده نماید.

تحقیقات نشان می دهد که بحث گروهی در گروههای کوچک، اگر به درستی سازمان دهی شود، نتایج بهتری از روشهای تدریس سنتی به بار می آورد. همچنین اگر شاگردان را ترغیب نمائیم که نتایج متنوع و متفاوتی را، که هر مورد متعلق به یک یا دو نفر از اعضای گروه است، ارائه کنند نتایج بهتری از کار حاصل     می شود.(لطف آبادی،1384، ص.298)

شیوه بحث گروهی در دو مورد کاربرد دارد:(خورشیدی،1380،ص. 193)

الف. موقعی که معلم می خواهد مفهوم جدیدی را به فراگیران بیاموزاند و انتظار دارد که همه  آنها مفهوم را به شکل واحد در یابند، در این صورت معلم سعی می کند که بحث را به جهتی بکشاند که شکل صحیح مفهوم از آن نتیجه گیری شود.

ب. هدف معلم این است که ذهن دانش آموزان را به تکاپو و جستجو وا دارد. در این صورت معلم مساله ای را عنوان می کند که راه حل مشخص ندارد و دانش آموزان می توانند چند راه حل مناسب برای حل آن پیشنهاد کنند. دراین موقعیت معلم سعی نمی کند که موضوع بحث را به دلخواه خود کنترل کند، تا راه حلی را که خود در نظر دارد به کلاس تحمیل کرده باشد.

میلرو میلر بر این باور هستند که روش بحث گروهی در کنارمحاسنی که دارد، دارای معایبی نیز می باشد و در این ارتباط به وقت گیر بودن آن و عدم تناسب آن برای ارائه مطالب و اطلاعات جدید اشاره می نمایند. در عین حال معتقدند اگر مدرسی این روش را به عنوان بهترین روش تدریس خود برگزیند ممکن است با کاستیهایی چون عدم برنامه ریزی مناسب، اجرای غلط و عدم پیشرفت کافی در کار مواجه گردد، و در صورتی که چنین مدرسی بتواند کاستیهای ذکر شده را رفع نماید، این روش، روشی موثر و مناسب خواهد بود.(امیری،1383،ص.199)

مراحل آموزشی یا روش بحث گروهی:

1. انتخاب موضوع بحث        2. یافتن زمینه مشترک برای بحث

3. بیان هدفهای آموزشی و محدوده زمانی

4. ترتیب نشستن افراد در جلسه بحث گروهی: بر خلاف روش سخنرانی که در آن معلم در مقابل افراد کلاس قرار می گیرد، در بحث گروهی اعضا گروه باید به شکل دایره در کنار هم بنشینند و معلم نیز مانند یکی از اعضا در جایی از این دایره قرار گیرد، نه به دور از آنها یا در مقابل آنها(سیف،1384،ص.394)

5. هدایت جریان بحث

در جلسه بحث گروهی باید فردی به عنوان رهبر یا اداره کننده گروه، هدایت بحث ها را در گروه به عهده گیرد که این فرد می تواند معلم، یک فرد مطلع یا یکی از دانش آموزان قوی باشد. فردی به عنوان منشی یا معاون رهبر گروه انتخاب می گردد که وظیفه نوبت دهی به افراد، نوشتن سئوالها روی تخته و به کار بردن وسایلی مانند نقشه، چارت و یادداشت مطالب را بر عهده دارد. در کنار رهبر گروه ، دانش آموزان قرار دارندکه شرکت کنندگان اصلی گروه تلقی گردیده و به صورت فعال در بحث ها شرکت می نمایند. علاوه بر رهبر گروه و دانش آموزان، گاهی اوقات فردی به عنوان فرد مطلع به جلسات بحث دعوت می گردد وفردی به عنوان ناظر یا ارزیاب که در خارج از گروه و در عین حال مسلط بر بحث های گروه قرار دارد، بحث ها را یادداشت نموده و در صورتی که رهبر گروه از او نظر بخواهد، نظریه اعلام می نماید. درواقع مباحثه شامل سئوالها، پاسخ ها و تفسیرهای ارائه شده به وسیله معلم و شاگردان است.